طبقه از دیدگاه بوردیو

طبقه:

دو رویکرد کلی درباره مفهوم طبقه وجود داشته است. یکی رویکرد مارکیست ها و دیگری رویکرد
وبری ها. در رویکرد اول طبقه را عمدتاً براساس نوع رابطه افراد با ابزار تولید و در رویکرد دوم طبقه را براساس پایگاه اجتماعی، اقتصادی یعنی میزان درآمد، سطح تحصیلات و موقعیت شغلی تعریف می کنند. اما برداشت متفاوتی از این دو رویکرد نسبت به طبقه وجود دارد که متعلق به بوردیو است.

بوردیو طبقه را «مجموعه ای از کنشگران که پایگاه های یکسانی را اشغال می کنند، در شرایط یکسانی قرار دارند، و محتمل است که تمایلات و علائق یکسانی نیز داشته باشند و به همین دلیل محتمل است که اعمال مشابهی انجام دهند و مواضع مشابهی اتخاذ کنند، تعریف کرده است.» (فاضلی، 1385، 24). بوردیو طبقه را به معنای فضای اجتماعی می داند که این فضای اجتماعی براساس سه بعد اساسی، یعنی میزان کلی سرمایه ، ساختار سرمایه و بعد زمانی سرمایه شکل می گیرد.

بعد اول که به عنوان مهمترین بعد است، کنشگران براساس میزان کلی (کم / زیاد) سرمایه جایگاه های متفاوتی در فضای اجتماعی اشغال می کنند. طبق این تقسیم بندی که بوردیو به صورت عمودی طرح می کند، آنهایی که به میزان زیادی از سرمایه کلی (اقتصادی و فرهنگی) را در اختیار دارند نظیر مدیر عامل شرکت ها؛ مجریان بخش خصوصی، اساتید دانشگاه ها و... که بوردیو از آنها تحت عنوان طبقه مسلط (یا گاهی اوقات بورژوا) یاد می کند. در مقابل کسانی قرار می گیرند که از داشتن هر دو نوع سرمایه محروم هستند. نظیر کشاورزان، کارگران یدی و... که بوردیو از آنها تحت عنوان طبقه کارگر یاد می کند. (Weininger, 2005, 123 ، نقل از موسوی، 1378 ، 47) در ادامه مطلب بخوانید

بعد دوم به صورت افقی است جایگاه کنش گران اجتماعی براساس ساختار و ترکیب (فرهنگی / اقتصادی) سرمایه مشخص می شود، که در درون طبقات مسلط رخ می دهد. از دید بوردیو طبقه مسلط را نمی توان به عنوان یک طبقه یک دست و همسان به حساب آورد چون هر گروهی از طبقه مسلط ترکیب متفاوتی از انواع سرمایه و همچنین سبک زندگی متفاوتی دارند. آنها نه تنها منافع گروهی متفاوت، بلکه سوابق تحصیلی و شغلی متفاوت و همچنین سبک زندگی متفاوتی دارند. آنها نه تنها منافع گروهی متفاوت، بلکه سوابق تحصیلی و شغلی متفاوت و همچنین تاریخ های جمعی متفاوتی هم دارند.

به طور کلی طبقه مسلط به سه گروه تقسیم می شود که عبارتند از:

1- آنهایی هستند که به میزان زیادی هر دو نوع سرمایه (اقتصادی / فرهنگی) را در اختیار خود دارند نظیر: وکلا، مهندسین، پزشکان.

2- شامل کسانی می شوند که سرمایه فرهنگی زیاد ولی سرمایه اقتصادی کمتری دارند؛ نظیر اساتید
دانشگاه ها و هنرمندان. 3- شامل آن دسته از افرادی می شوند که سرمایه اقتصادی زیاد، اما سرمایه فرهنگی کمتری دارند نظیر؛ صاحبان شرکت ها، تجارها و...

بعد سوم که بعد زمانی سرمایه است جایگاه کنش گران را براساس تغییر و یا ثبات میزان و ساختار سرمایه در طول زمان تعیین می کند و براساس همین بعد سرمایه است که می توانیم متحرک عمودی یا افقی افراد را مورد مطالعه قرار دهیم.