بازمانده ها و مشتقات از نظرپارتو

پارتو در بررسی نظریه های غیر علمی و نظام های اعتقادی، با معیار علم منطقی-آزمونی دو مفهوم مشتقات و بازمانده ها را تمیز می دهد. مشتقات عناصر متغیر دخیل در این نظریه های غیر علمی اند و آن عناصر به نسبت پایدار بازمانده ها نامیده می شوند.(کوزر، لیوئیس، 1386) پارتو با معیار علمی عناصر غیر منطقی را تشخیص داده و آن ها را به دو دسته ی پایدار(بازمانده ها) و متغیر(مشتقات) تقسیم می کند. مشتقات زمانی به وجود می آیند که توجیه استدلالی و عقیدتی در کار باشد، و به محض مطرح شدن این توجیه ها «تحلیل پارتویی درصدد یافتن عناصر نسبتا پایداری (ته نشست ها) بر می آید که مبنای این توجیه ها را فراهم می سازند»پارتو در توضیح مفهوم بازمانده ها و مشتقات می نویسد: ( در ادامه مطالعه کنید )

 

 

عنصر (الف) احتمالا با بعضی از غرائز آدم ها یا بهتر بگوییم آدمیان مطابقت دارد چرا که الف خود هستی عینی ندارد و بر حسب آدم ها فرق می کند؛ و احتمالا به خاطر همین مطابقت با بعضی از غرائز آدمیان است که عنصر الف تقریبا در همه ی نمودها ثابت است. عنصر ب همان کار ذهنی {انسان} در شناخت عنصر الف است. به همین دلیل عنصر ب متغیرتر است چرا که معرف کار خیال است.(به نقل از آرون، رمون،

اگرچه غالبا بازمانده ها را به عنوان غریزه و معادل با احساسات بنیادی در نظر گرفته اند، که خود پارتو با اشاره ی گه گاه به این مفهوم به عنوان غرایز به این تفسیر نادرست دامن زده است، به نظر می رسد که او از این مفهوم تجلیات احساسات را مد نظر داشته است و نه خود احساسات را.(کوزر، لیوئیس، 1386) بازمانده ها در فاصله ی بین احساسات و نظام های اعتقادی قرار می گیرند. یعنی در میانه ی دو سوی طیفی که یک سر آن، احساسات، را نمی توان به طور مستقیم شناسایی کرد و طرف دیگر، نظام های اعتقادی، را می توان به تحلیل و نقد کشید.(همان) البته باید به این نکته اشاره کرد که بازمانده ها به اعتقادات و افعال نزدیک تر اند تا به احساسات چرا که ما از طریق افعال و بیان ها است که به بازمانده ها می رسیم.(آرون، رمون، 1386) بازمانده ها فقط به غرایزی مربوط می شوند که زیر پوشش استدلال قرار می گیرند. در طبقه بندی کنش های انسانی، گونه ی سوم آن بود که در آن اگرچه در عینیت اهداف و وسایل با هم مطابقت داشتند، اما در ذهن کنش گر به این مطابقت آگاه نبود. این کنش های ناآگاهانه، کنش هایی کاربردی هستند که به توجیه و استدلال نیازمند نیستند.(همان) به این ترتیب در تعریف بازمانده ها فقط به غرایزی که موجبات استدلال را فراهم می آورند می رسیم، در حالی که گذشته از بازمانده ها، اشتهاها، ذائقه ها، تمایلات و اغراض هم داریم.

به عنوان مثال در دوره های گوناگون تاریخی به آیین های متفاوتی درباره ی رفتارهای جنسی بر می خوریم. این آیین ها یا سختگیرانه اند و یا سهلگیرانه، و نظریه های سخت گیرانه آن چه را نظریه های سهلگیرانه می ستایند ناروا می شمارند. در پس این مشتقات گوناگون بازمانده ی مشترکی وجود دارد که به گونه ی چشمگیری پابرجا و ثابت است. این بازمانده همان مسئله ی جنسی است. اگرچه ممکن است شیوه ها و نظریه های اخلاقی متفاوتی راجع به مسئله ی جنسی وجود داشته باشد که بسیار با هم متفاوت اند، اما در پشت این نقاب های آیینی گوناگون هسته ی جنسی مشترکی پیوسته خودنمایی می کند.

پارتو شش گونه ی عمده ی از بازمانده ها را در تاریخ غرب شناسایی می کند که تقریبا همیشه بوده اند و انواع گوناگون و بیشماری از مشتقات را موجب شده اند:

1- غریزه ی تلفیق (یا تدابیر) ، 2- بقای مجموعه ها، 3- نیاز به ابراز احساسات عاطفی از طریق اعمال خارجی، 4- بازمانده های مربوط به جامعه پذیری، 5- یکپارچگی فرد و وابستگان او و 6- بازمانده های جنسی.(آرون، رمون،

از میان این طبقه بندی شش گانه مهمترین گونه ها مورد اول و دوم هستند:(آرون، رمون، 1386) غریزه ی تلفیق یا تدابیر «همان گرایش ماست به ادراک نسبت های موجود میان افکار و اشیاء، به استنتاج نتائج مترتب بر یک اصل، به نیک یا بد استدلال کردن.»(آرون، رمون،) این غریزه منشا پیشرفت های فکری بشری است. این غریزه ی محرک تغییر و تجدید است. البته غریزه ی تدابیر هم می تواند منشا رفتارهای غیر منطقی، مثل جادو، باشد و هم منشا علم و دانش. بی فایده نخواهد بود که اشاره کنیم خود این بازمانده به چندین نوع فرعی تقسیم می شود که عبارت اند از: غریزه ی تدابیر به طور کلی، تدابیر چیزهای همانند یا متضاد، قدرت اسرار آمیز برخی چیزها یا فعل ها، نیاز به یکی کردن بازمانده ها، نیاز به گسترش های منطقی، و ایمان به موثر بودن تدابیر.(همان) انسان هایی که بیشتر با این بازمانده برانگیخته می شوند مانند «روباهان» ماکیاولی اند که قادر هستند ابداع کنند، به تجربه های جدید دست بزنند و از عرف فراتر بروند، اما به اصول فضایلی که پایداری جامعه را تضمین می کنند وفادار نیستند.(کوزر، لیوئیس، 1386) «بقای مجموعه ها» همان گرایش بشر است به حفظ تدابیر تشکیل شده و مخالفت با تغییر. این بازمانده مشوق «تثبیت تدابیر کارسازی شده» است.( آرون، رمون،:1386) وجود بازمانده ی بقای مجموعه ها ما را وا می دارد تا با یک موضوع انتزاعی چنان برخورد کنیم که گویی دارای وجود واقعی است یعنی «به اندیشه ای ذهنی، تشخص عینی ببخشیم»(آرون، رمون،:1386) و برای این موارد انتزاعی تشخص یافته اراده قایل شویم.(همان) افراد تحت تسلط این بازمانده نیروهای محافظه کارانه ی ایستایی اجتماعی را اعمال می کنند. اینان همان «شیران» ماکیاولی اند که به شهر و ملت شان احساس وفاداری کرده همبستگی طبقاتی، میهن پرستی و شور مذهبی از خود نشان می دهند و حتی در صورت لزوم از کاربرد زور هراسی ندارند.(کوزر، لیوئیس،

پارتو در نظریه های غیر منطقی میان نظریه های علمی نما و نظری هایی که از تجربه در می گذرند کاملا تمایز قایل بود.(کوزر، لیوئیس، 1386) او بازمانده ها را در این نوع بررسی می کند. از نظر او بازمانده ها در نظریه های علمی نما، که در واقع نوعی دلیلتراشی اند، متجلی اند. پاره اعتقاد داشت که این نظریه ها بر حضور چنین بازمانده هایی دلالت می کنند و قدرت فریب آن ها نیز در همین نهفته است. اما در مورد نظریه های فراتر از تجربه، تجلی بازمانده ها را باید در رفتار نمادین و شعایری افراد جست و جو کرد.